Ik reed via de Friesestraatweg naar Grijpskerk, omdat de weg naar Lauwersoog via Winsum was afgesloten. Bij Grijpskerk ging ik vervolgens 'omhoog' naar Zoutkamp. Enkele kilometers voorbij de bekende gaslocatie kom je dan bij een rotonde. Volgens de kaart heet het daar 't Hoekje.

Ik moest de rotonde half om en mijn blik viel in het voorbijgaan op de wegwijzer midden op de rotonde. Ik zag in een flits Lauwerszijl op het wegwijzerbord staan. Ik dacht: hé, het is toch Lauwerzijl zonder S? Twee kilometer verder doemde het dorp voor mij op. Een keurig mooi plaatsnaambord kwam in zicht Blauw en witte letters, die me tegemoet dansten.

LAUWERZIJL.

Lauwerzijl zonder S. Heb ik het dan bij die rotonde toch verkeerd gezien? was de eerste gedachte. Vervolgens begon ik over die dekselse S na te denken. Het begin van een merkwaardige speurtocht.

Taalgrens

Lauwerzijl zonder S klinkt helemaal niet logisch, want de naam komt immers van het riviertje de Lauwers; de zijl (sluis) van de Lauwers. De Lauwers, die ontspringt bij Surhuisterveen, is de natuurlijke grens tussen Groningen en Friesland en bestond al in de Romeinse tijd. De Romeinen gaven de naam Laubacrus aan het riviertje. De Lauwers is niet alleen een natuurlijke grens maar ook een taalgrens tussen het Gronings en het Fries.

Het grensriviertje De Lauwers (Foto: Wikipedia)

De Lauwers is ook de naam van de geul tussen Schiermonnikoog en Rottumeroog en Rottumerplaat als een soort buitendijks verlengstuk van het riviertje zelf. En het is ook de naamgever van Lauwersoog, (het oog van de Lauwers) en het Lauwersmeer. Allebei met een S. Dus Lauwerzijl zonder S is maar een beetje raar.

Atlaskeuze

Dus vraag ik mijn oude leraar Nederlands, schrijver en Groningen- en Groningskenner, Jan Siebo Uffen hoe dat zit. Volgens Uffen moet je uitgaan van de 'atlaskeuze' van bijvoorbeeld Wolters Noordhoff. Uffen bladert zich intussen suf in de King Atlas en de Grote Bosatlas. Het gekke is dat in de atlassen van Uffen geen Lauwerzijl voorkomt. Ik duik zelf in mijn eigen oude Bosatlas uit 1971 en kom in het register Lauwerszijl met een S tegen. Dan zou het toch officieel Lauwerszijl moeten zijn?

Ik duik in de geschiedenis van Lauwerzijl. Het dorp heeft ruim tweehonderd inwoners en wordt ook wel fruitdorp genoemd vanwege de vele fruitbomen rond het dorp. Die fruitbomen werden geplant ter gelegenheid van de herinrichting van het dorp in 2003.

Harddraverijen

Lauwerzijl ontstond in 1878 bij de pas gebouwde sluis (zijl) van de Lauwers. Arbeiders van de vele stadsboerderijen (de stad Groningen had in de Ommelanden veel bezit waaronder landerijen en boerderijen - red) aan de Stadsweg gingen er wonen, leer ik. Maar overal staat Lauwerzijl genoemd zonder S.

Ik duik nog verder de geschiedenis in via krantenarchief Delpher. Zoekende op Lauwerzijl kom ik een artikel tegen uit 1885 van het Algemeen Handelsblad. Inwoners van Lauwerzijl (zonder S) willen een school stichten met onderwijzerswoning en een jaar later (1886) meldt de Leeuwarder Courant dat er harddraverijen plaatsvinden in de Ruigezandsterpolder bij Lauwerzijl (zonder S).

Ik trek de conclusie dat meteen bij het ontstaan van het dorp Lauwerzijl zonder S wordt geschreven.

1905

Dan zoek ik op Lauwerszijl met S. In 1905 schrijft het Nieuwsblad van Friesland Lauwerszijl met een S in een advertentie over aanbestedingen. Het Nieuwsblad van het Noorden meldt in 1925 dat de stremming van de brug in den Kunstweg voor het verkeer in Lauwerszijl wordt opgeheven.. Bijna honderd jaar geleden schreven ze dus al regelmatig Lauwerszijl met een S.

(Foto: )

Het wordt er allemaal niet duidelijker op. Ik zoekt contact met Lauwerzijl zelf. Daar zullen ze het toch wel weten.

Johan Kramer is geboren en getogen Lauwerzijlster. 'Ik heb dat verkeerde bord op de rotonde ook gezien. Hartstikke fout. Lauwerzijl is zonder S', zegt Kramer uit de grond van zijn hart. 'Dat bord moet weg. Ik ga de provincie hierover bellen'. Ik vraag aan Kramer waarom Lauwerzijl dan zonder S wordt geschreven. Het wordt even stil. 'Geen flauw idee'' zegt hij dan.

De S moet terug

'Misschien weet mijn kameraad het wel', voegt Kramer er aan toe. Die kameraad is Sietse van der Wal, tevens voorzitter van Dorpsbelangen van Lauwerzijl. Ik vraag hem of hij soms weet waarom Lauwerzijl zonder S is. 'Ik denk dat ze vroeger hebben gedacht dat een S en een Z achter mekaar te moeilijk was of dat een S en een Z toch dezelfde klank hebben en daarom de S maar hebben weggelaten. In het Roemeens is SZ ook een letter geloof ik', vertelt Van der Wal.

'Lauwerszijl is gewoon Lauwerszijl. Je zegt toch ook geen Pietezijl bij Pieterzijl of Munnekzijl bij Munnekezijl. Nee. die S hoort gewoon in Lauwerszijl'.Sietse van der Wal, voorzitter Dorpsbelangen Lauwerzijl

Ik leg uit waarom ik het wil weten. 'Die S moet onmiddellijk weer terug' is het verrassende antwoord van de voorzitter van Dorpsbelangen. 'Lauwerszijl is gewoon Lauwerszijl. Je zegt toch ook geen Pietezijl bij Pieterzijl of Munnekzijl bij Munnekezijl. Nee. die S hoort gewoon in Lauwerszijl'.

Ik leg uit dat op een wegwijzerbord op de N388 naar Grijpskerk Lauwerszijl al met een S staat. 'Kijk! Dat is mooi', zegt Van der Wal. ' Het begin is er!'

Dronken naar het stadhuis

Henk Scholte is een Noord-collega maar ook man van het Huis voor Groninger Cultuur. Weet hij het misschien? 'Geen idee', zegt Scholte meteen. 'Maar het kan misschien zo zijn dat de naambedenkers dronken waren. Dat zie je ook nog wel eens bij het aangeven van een pasgeboren zoon of dochter. Dan gaat de vader dronken naar het stadhuis en dan gaat het helemaal mis met de naam'.

Absolute autoriteit op het gebied van namen is Rudi Ebeling uit Leek. Ebeling is oud docent naamkunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Ebeling belooft in het Lauwer(s)zijl-mysterie te duiken.

Koffiedik kijken

Bij het terugbellen klinkt hij enigszins teleurgesteld. ' Ik ben er niet uitgekomen', zegt hij. 'Het is voor mij ook koffiedik dijken. Het zou kunnen zijn dat buitenstaanders, geen Groningers, zoals bijvoorbeeld ingenieurs die de sluis hebben gebouwd de verkeerde naam hebben gegeven'.

Zijn tweede theorie benadert die van Sietse van der Wal, de voorzitter van Dorpsbelangen in Lauwerzijl: 'De S en de Z achter elkaar konden ze in die tijd ook te moeilijk hebben gevonden. En dat daarom de S weg is gelaten'.

Nu ik bijna klaar ben met dit verhaal, zie ik dat de spellingcontrole van ons redactiesysteem Lauwerzijl zonder S goedkeurt en Lauwerszijl met S wordt rood onderlijnd. Dat betekent dat Lauwerzijl voor taalkundig Nederland de enige juiste naam is.

De Nationale Bewegwijzeringsdienst

Nu rest de vraag hoe het 'verkeerde' Lauwerszijl op het wegwijzerbord op de rotonde van 't Hoekje is beland. Daarop heeft wegbeheerder provincie Groningen een antwoord. Vroeger was de ANWB verantwoordelijk voor de bewegwijzering maar sinds 2013 is dat een speciale instantie: de Nationale Bewegwijzeringsdienst.

De rotonde bij het Hoekje met het gewraakte bord (Foto: Erik Hulsegge)

Die maakt de borden en draagt er zorg voor dat de borden uniform zijn en de juiste lettertypes erop komen. Hoe heeft het dan mis kunnen gaan met Lauwerszijl?

Lede ogen

'De bewuste rotonde is onlangs aangepakt. Daar hoorden ook nieuwe borden bij. De NBd heeft de nieuwe borden naar ons opgestuurd en wij controleren die dan', vertelt provinciewoordvoerder Jan van der Meide. 'Daar moet het denk ik mis zijn gegaan.'

Volgens Van der Meide worden de 'foute' Lauwerszijl-borden binnenkort vervangen voor de 'goeie' Lauwerzijl-borden.

Maar ja wat is in deze goed of fout? Daar hadden ze zich zo'n 140 jaar geleden zich beter op moeten bezinnen, is mijn conclusie. Of zoals het ultieme Gronings spreekwoord zegt: Wel t dut mout t waiten.